شــکل‌گیری تشــکل های مرتبــط بــا موزه‌هــا، از ســال ۱۸۸۹ میــلادی، در انگلســتان، هم‌زمــان بــا گســترش موزه‌هــا، بــا عنــوان انجمــن موزه‌هــا اتفــاق افتــاد. در ســال ۱۹۰۶ میــلادی، انجمــن موزه‌هــای آمریــکا، در ســال ۱۹۱۷ میــلادی، انجمــن موزه‌هــای آلمــان، در ســال ۱۹۱۹ میــلادی، انجمــن موزه‌هــای روســیه در ســال ۱۹۴۶ میــلادی، «ایکــوم» – کمیتــه‌ی موزه‌هــای یونســکو وابســته بــه ســازمان ملــل ایجــاد می‌گــردد. ایکــوم شــورای بین‌المللــی موزه‌هــا وابســته بــه ســازمان فرهنگــی، علمــی و تربیتــی ســازمان ملــل متحــد – یونســکو – ســازمانی غیــر دولتــی اســت کــه بــه امــور موزه هــا و پرســنل حرفــه‌ای آن اختصــاص دارد. مقــر ایکــوم در پاریــس اســت. ایکــوم از ســال ۱۹۷۰ میــلادی روز جهانــی مــوزه را در تاریــخ ۱۸ مــاه مــه برابــر بــا ۲۸ اردیبهشــت تعییــن و در پــی آن بــرای هــر ســال یــک مفهــوم خــاص را بــه عنــوان شــعار بین‌المللــی قــرار می‌دهــد تــا همه‌ی موزه‌هــا و نگارخانه‌هــا در همــه‌ی جهــان تابــع ایــن شــعار فعالیــت کننــد.
تعاریف موزه از ابتدا تاکنون
وظایف شورای بین‌المللی موزه‌ها
– تعیین استانداردها
– تعیین محدوده‌های قانونی
– توسعه شبکه‌ی بین‌المللی پرسنل حرفه‌ای موزه‌ها
– هدایت تفکر جهانی
– انجام وظایف بین‌المللی
(ایکوم ۲۰۰۷ میلادی)
تعاریف موزه از نگاه ایکوم
تعریف موزه ۱۹۴۶ میلادی (۱۳۲۵ خورشیدی)
موزه‌هــا شــامل همــه‌ی مجموعه‌هــای محتــوی اشــیاء هنــری، علمــی، تاریخــی و باستانشناســی می‌باشــند کــه بــه روی عمــوم بــاز هســتند، ماننــد باغ‌وحش هــا و باغ‌هــای گیاه‌شناســی، بــه غیــر از کتابخانه‌هــا و محــل نمایشــگاه‌های دائمــی.
(اساسنامه ایکوم، نوامبر ۱۹۴۶ میلادی)
تعریف موزه ۱۹۵۱ میلادی (۱۳۳۰ خورشیدی)
مـوزه مؤسسـه‌ای اسـت دائمـی کـه بـا توجـه بـه منافـع عمومـی و بـا هـدف حفـظ، مطالعـه و افزایـش مفاهیـم متفـاوت، به‌ویـژه نمایــش بــه عمــوم، خوشــنودی آن‌هــا و بیــان مفهــوم واقعــی اشــیاء مجموعــه‌ای از اشــیاء و نمونه‌هــای دارای ارزش فرهنگــی، هنــری، تاریخــی، علمــی و فنــی بــاغ گیاه‌شناســی، باغ‌وحــش و آکواریــوم را در معــرض نمایــش قــرار می‌دهــد.
(اساسنامه ایکوم، جولای ۱۹۵۱ میلادی)
تعریف موزه ۱۹۶۱ میلادی (۱۳۴۰ خورشیدی)
مـوزه مؤسسـه‌ای اسـت دائمـی کـه مجموعـه‌ای از اشـیاء علمـی
و فرهنگــی را بــا اهــداف مطالعاتــی، آموزشــی و لــذت بــردن،
حفاظــت کــرده و نمایــش می‌دهــد.
موزه به موارد زیر گفته می شود:
– گالری‌هــای محلــی نگهــداری دائمــی کتابخانه‌هــا و مراکــز
آرشــیوی
– بناهــای تاریخــی و یــا بخش‌هایــی از بناهــای تاریخــی و
بخش‌هــای وابســته بــه آن‌هــا ماننــد گنجینه‌هــای کلیســای
جامــع، محوطه‌هــای طبیعــی، باستانشناســی و تاریخــی کــه بــه
روی عمــوم بــاز هســتند
– باغ‌هــای گیاه‌شناســی و باغ‌وحش‌هــا، آکواریــوم،
مؤسســه‌هایی کــه در محیط‌هــای طبیعــی از حیوانــات کوچــک
نگهــداری می‌کننــد و مؤسســه‌های دیگــری کــه نمونه‌هــای زنــده
را نگهــداری می‌کنند و نمایــش می‌دهنــد.
(اساسنامه ایکوم، نوامبر ۱۹۶۱ میلادی)
تعریف موزه ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۳ خورشیدی)
مـوزه سـازمانی اسـت غیـر دولتـی، در خدمـت جامعه و پیشـرفت
آن، و بـه روی همـگان گشـوده اسـت کـه به دسـت آوردن اشـیاء، حفاظـت، پژوهـش، برقـراری ارتبـاط و نمایـش آن را بـه منظـور اهـداف آموزشـی، مطالعاتـی و لـذت بـردن از شـواهد مـادی بشـر و محیـط او را بـه عهـده دارد.
علاوه بـر آن‌چـه بـه عنـوان مـوزه تعییـن شـده اسـت، شـورای بین‌المللــی موزه‌هــا (ایکــوم) مــوارد زیــر را بــا تعاریــف ارائــه شــده در بــاال مطابــق می دانــد:
– ســازمان‌های نگهــداری و گالری‌هــای نمایــش دائمــی کــه بــه وســیله‌ی کتابخانه‌هــا و مراکــز آرشــیوی نگهــداری می‌شــوند
– بناهــا و محوطه‌هــای تاریخــی، طبیعــی، باستانشناســی و نژادشناســی کــه بــه دســت آوردن، حفاظــت و برقــراری ارتبــاط میـان شـواهد مـادی بشـر و محیـط طبیعـی آن‌هـا را بـه عهـده دارنــد
– ســازمان‌هایی کــه نمونه‌هــای گیاهــی و جانــوری را نمایــش می‌دهنــد ماننــد باغ‌هــای گیاه‌شناســی، بــاغ‌وحش هــا، آکواریــوم و مؤسســه‌هایی کــه از حیوانــات کوچــک در محیــط طبیعی‌شــان نگهــداری می‌کننــد
– ذخایر طبیعی
– مراکز علم و افلاک‌نماها.
(اساسنامه ایکوم، دانمارک، کپنهاک، جون ۱۹۷۴ میلادی)
تعریف موزه ۱۹۸۹ میلادی (۱۳۶۸ خورشیدی)
مـوزه مؤسسـه‌ای اسـت غیـر دولتـی و دائمـی، در خدمـت جامعه و پیشـرفت آن کـه بـه روی عمـوم بـاز اسـت و بـه دسـت آوردن، حفاظــت، پژوهــش، برقــراری ارتبــاط و نمایــش شــواهد مــادی بشــر و محیــط آن هــا را بــرای اهــداف مطالعاتــی، آموزشــی و لـذت بـردن را بـه عهـده دارد.
الــف) تعریــف بــالا دربــاره‌ی مــوزه، بــدون هــر نــوع محدودیــت ناشــی از طبیعــت حاکــم بــر بدنــه، ویژگی‌هــای ارضــی، ســاختار عملکــردی یــا گرایش‌هــا و جهت‌گیری‌هــای مجموعه‌هــای ســازمان عمــل خواهــد شــد.
ب) علاوه بــر مؤسســه‌هایی کــه بــه عنــوان مــوزه برگزیــده می‌شــوند، مــوارد زیــر بــا اهــداف تعریــف شــده، واجــد شــرایط مــوزه می‌باشــند:
– بناهــا و محوطه‌هــای تاریخــی، طبیعــی، باستانشناســی و نژادشناسـی، کـه بـه دسـت آوردن، حفاظـت، پژوهـش، برقـراری ارتبــاط و نمایــش شــواهد مــادی بشــر و محیــط آن‌هــا را بــه عهــده دارد
– ســازمان‌هایی کــه نمونه‌هــای زنــده‌ی گیاهــی و جانــوری را نمایــش می‌دهنــد ماننــد باغ‌هــای گیاه‌شناســی، بــاغ‌وحش‌هــا، آکواریــوم و مؤسســه‌هایی کــه از حیوانــات کوچــک در محیــط طبیعی‌شــان نگهــداری می‌کننــد
– مراکز علم و افلاک نماها
– ســازمان‌های نگهــداری و گالری‌هــای نمایــش دائمــی کــه بــه وســیله‌ی کتابخانه‌هــا و مراکــز آرشــیوی نگهــداری می‌شــوند
– ذخایر طبیعی
– هـر سـازمانی کـه بـا توجـه بـه نظـر شـورای اجرایـی و بعـد از اعــلام نظــر کمیتــه‌ی مشــورتی، دارنــده‌ی برخــی از ویژگی‌هــای یـک مـوزه تشـخیص داده شـود، یـا بـه عنـوان موزه‌هـای حامـی و حرفــه‌ای، امــکان پژوهــش در زمینــه‌ی موزه‌شناســی، آموزشــی و پرورشـی را بـرای مـوزه و کارمنـدان آن فراهـم کنـد.
(اساسنامه ایکوم، هلند، الهه، سپتامبر ۱۹۸۹ میلادی)
تعریف موزه ۱۹۹۵ میلادی (۱۳۷۴ خورشیدی)
مـوزه مؤسسـه‌ای اسـت غیـر دولتـی و دائمـی، در خدمـت جامعه و پیشـرفت آن، کـه بـه روی عمـوم بـاز اسـت و بـه دسـت آوردن، حفاظــت، پژوهــش، برقــراری ارتبــاط و نمایــش شــواهد مــادی بشـر و محیـط آن‌هـا را بـرای اهـداف مطالعاتـی، آمـوزش و لـذت بـردن را بـه عهـده دارد.
الــف) تعریــف بالا دربــاره‌ی مــوزه، بــدون هــر نــوع محدودیــت ناشــی از طبیعــت حاکــم بــر بدنــه، ویژگی‌هــای ارضــی، ســاختار عملکــردی یــا گرایش‌هــا و جهت‌گیری‌هــای مجموعه‌هــای ســازمان، عمــل خواهــد شــد.
ب) علاوه بــر مؤسســه‌هایی کــه بــه عنــوان مــوزه برگزیــده می‌شــوند، مــوارد زیــر بــا اهــداف تعریــف شــده، واجــد شــرایط
مــوزه می‌باشــند:
– بناهــا و محوطه‌هــای تاریخــی، طبیعــی، باستانشناســی و نژادشناسـی، کـه بـه دسـت آوردن، حفاظـت، پژوهـش، برقـراری ارتبــاط و نمایــش شــواهد مــادی بشــر و محیــط آن‌هــا را بــه عهــده دارد
– ســازمان‌هایی کــه نمونه‌هــای زنــده‌ی گیاهــی و جانــوری را نمایــش می‌دهنــد ماننــد باغ‌هــای گیاه‌شناســی، بــاغ‌وحش هــا، آکواریــوم و مؤسســه‌هایی کــه از حیوانــات کوچــک در محیــط طبیعی‌شــان نگهــداری می‌کننــد
– مراکز علم و افلاک نماها
– ســازمان‌های نگهــداری و گالری‌هــای نمایــش دائمــی کــه بــه وســیله‌ی کتابخانه‌هــا و مراکــز آرشــیوی نگهــداری می‌شــوند
– ذخایر طبیعی
– موزه هــای محلــی، منطقــه‌ای، ملــی و یــا بین‌المللــی، وزارتخانه‌هــا، بخش‌هــا یــا ســازمان‌های مســئول دربــاره‌ی موزه‌هــا در هــر تعریفــی کــه تحــت ایــن عنــوان ارائــه می‌شــود
– مؤسســه‌های غیــر انتفاعــی یــا ســازمان‌های انجام‌دهنــده‌ی فعالیت هــای پژوهشــی، آموزشــی، مستندســازی و فعالیت‌هــای مرتبــط بــا موزه‌هــا و موزه‌شناســی
– هـر سـازمانی کـه بـا توجـه بـه نظـر شـورای اجرایـی و بعـد از اعلام نظـر کمیتـه مشـورتی، دارنـده‌ی برخـی از ویژگی‌هـای یـک مــوزه تشــخیص داده شــود، یــا بــه عنــوان موزه‌هــای حامــی و حرفــه‌ای، امــکان پژوهــش در زمینــه‌ی موزه‌شناســی، آموزشــی و پرورشـی را بـرای مـوزه و کارمنـدان آن فراهـم کنـد.
(اساسنامه ایکوم، نروژ، اسلو ۱۹۹۵ میلادی)