تعامل تئاتر و نمایش و گردشگری
(کاربرد تکنیک های تئاتر و نمایش در گردشگری)
نویسنده: ریحانه جمالی هنجنی
گردشگری به دلیل میان رشته ای بودن و این که سر و کار زیادی با انسان دارد برای پیشبرد و عملکرد بهتر، از تکنیک ها و روش های علوم و فنون و هنرهای مختلف می تواند استفاده کند. بنابراین؛ تمام فعالان این حوزه از اساتید و مدرسان گرفته تا راهنمایان تور و راهنمایان سایت ها و موزه ها، کارکنان اقامتگاه ها و آژانس های مسافرتی و… باید توانمندی ها و مهارت های دیگر عرصه ها و رشته ها را نیز داشته باشند و روز به روز توانایی هایی از جمله نحوه و اصول برخورد با مخاطب، اثرگذاری بیشتر و… را در خود پرورش دهند.
در این میان، حوزه تئاتر و نمایش به حوزه گردشگری کمک های قابل توجهی می تواند داشته باشد و هر چه بیشتر این دو حوزه به هم نزدیک شوند موجب رونق و پیشرفت و پویایی شان خواهد شد. حوزه تئاتر و نمایش، هم به صورت مستقل و هم با تکنیک هایش می تواند در صنعت گردشگری تأثیرگذار باشد. بنابراین؛ در این مقوله ما فقط به خود تئاتر و نمایش نگاه ویژه نداریم، بلکه به فنون و روش های مورد استفاده آن هم توجه می کنیم؛ به دلیل این که تمرین هایی که برای اجرای تئاتر و نمایش انجام می شود بسیار مفید خواهند بود تا جایی که شاید بشود از تئاتردرمانی هم نام برد؛ برون ریزی هایی که در تمرین های تئاتر انجام می شود، باعث شناخت هر چه بیشتر فرد از خودش خواهد شد و در تصمیم گیری هایش چه برای تغییر روحی، ذهنی و رفتاری و چه برای انتخاب نوع شغل و حرفه اش مؤثر خواهد بود.
بنابراین؛ اگر فردی در زمینه گردشگری می خواهد فعالیتی را شروع کند باید از ابتدا بداند که جریان این صنعت و رشته به چه صورت است و برای آن چه مهارت هایی نیاز است و این که آیا با این نوع توانایی هایی که در حال حاضر دارد می تواند به خوبی و به درستی وارد این عرصه شود، یا نمی تواند و باید مهارت های بیشتری را کسب کند! به همین دلیل مقوله خودشناسی مهم است، چون بسیاری از افرادی که وارد حوزه گردشگری می شوند بدون این که خود را بشناسند و یا بدانند چه می خواهند شروع به فعالیت می کنند و در نهایت به نتیجه دلخواه نمی رسند، به همین خاطر تکنیک های تئاتر می تواند به افراد کمک کند تا انتخاب بهتر و درست تری داشته باشند، چون با خودشان مواجه می شوند.
متأسفانه انسان مدرن، اصول سه گانه هم زیستیِ با خود، دیگران و محیط را فراموش کرده و تعادلش را در این سه زمینه از دست داده است، در صورتی که اگر بتواند خود را از درون بسازد و بیشتر به خودشناسی برسد، ارتباط با خود، دیگران و محیط را نیز بهبود و ارتقاء خواهد داد. این امری است که در میان آموزه های حوزه تئاتر و نمایش تا اندازه زیادی مورد توجه قرار می گیرد و به همین دلیل است که ارتباط ها و انتقال مفاهیم از طریق این هنر به آسانی صورت می گیرد. به بیان دیگر، حوزه تئاتر با ارائه مفاهیم فرهنگی و اجتماعی، می تواند نقش بی بدیلی در شناساندن جاذبه های گردشگری به گردشگران، آموزش های غیر مستقیم فرهنگی و محیط زیستی و کارکردهای اجتماعی ویژه برای حوزه گردشگری بازی کند و باعث رونق آن شود.
با توجه به مواردی که درباره آن صحبت کردیم؛ تمرین های تئاتر می توانند بسیار کمک کننده باشند. تمرین هایی مانند: بدن بیان، نحوه انتقال و برون ریزی احساسات و نظرات، قاطعیت و انعطاف متعادل در رفتار و ذهن، نقش پذیری، تنش زدایی، آماده سازی جسمی و ذهنی، تعادل در برونگرایی و درونگرایی، برقراری ارتباط و تعامل سنجیده و با کیفیت با خود، محیط و دیگران، فن بیان و در نهایت تقویت اعتماد به نفس.
کارکنان و فعالان صنعت گردشگری در صورتی که بخواهند موفق شوند و کار درست را انجام دهند به تمام این مهارت ها و تمرین های مداوم نیاز دارند. به عبارت دیگر، تمام این ها مهارت ها و توانایی هایی هستند که کسب آن ها برای افرادی که قصد دارند به خصوص در زمینه راهنمایی تورهای گردشگری فعالیت داشته باشند یک ضرورت و امتیاز محسوب می شود.
علاوه بر تأثیر تکنیک های تئاتر در گردشگری باید بدانیم که خود مقوله تئاتر و نمایش به خصوص نمایش های معروف و شاخص هم می تواند عامل جاذبه چه برای گردشگران داخلی و چه برای گردشگران خارجی باشد. بسیاری از علاقه مندان به حوزه نمایش می خواهند تئاترها را در سالن های نمایش معروف ببینند، یا به دیدن سالن های نمایشی بروند که تئاترهای معروف در آن ها اجرا شده است و یا می خواهند در سالن های خاصی که در طول زمان افراد معروف و نامی به تماشای نمایش رفته اند حضور داشته باشند.
علاوه بر این ها مکان تئاتر و نمایش هم در صورتی که تاریخی باشد و یا حتی مدرن، ولی ویژه می تواند جاذبه خوبی برای گردشگران به خصوص علاقه مندان به معماری باشد. در این میان، تئاتر و نمایش به معروف شدن بسیاری از سایت های طبیعی و تاریخی و شهرها و روستاها کمک می کند، به این صورت که خیلی از افراد علاقه دارند مکانی که یک نمایشنامه در آن نوشته و یا از آن نام برده شده و یا اتفاق های داخل نمایشنامه در آن افتاده را از نزدیک ببینند. نمایش و اجرای تئاتر در سایت های تاریخی و طبیعی هم، بسته به نوع موضوع، تأثیرگذاری خاص خود را خواهد داشت و موجب معروف شدن سایت های گردشگری خواهد شد و ماندگاری و مدت زمان حضور گردشگر را نیز بیشتر خواهد کرد، البته تئاتر خیابانی هم جزو جذابیت های این حوزه می باشد که برای گردشگران بسیار سرگرم کننده است.
در بسیاری از کشورهای دنیا نمایش های سنتی و آیینی اجرا می شدند و بعضاً هم اجرا می شوند که برای برخی از گردشگران حتی هدف اصلی سفر شده است. در ایران نمایش های سنتی، قدیمی و آیینی زیادی هم چون تعزیه، نقالی و شاهنامه خوانی، پرده خوانی، خیمه شب بازی، چاووشی خوانی، سیاه بازی، روحوضی و بسیاری دیگر وجود داشته و دارد که پتانسیل های خوبی را ایجاد می کند؛ چه برای تماشای صِرف و لذت بردن، چه برای مطالعه و تحقیق و پژوهش و چه برای این که گردشگران این نوع نمایش ها را آموزش ببینند و اجرا کنند.
تمام این اتفاق ها می تواند در قالب گردشگری هم شکل بگیرد. به عنوان مثال؛ جذب گردشگر در مراسم تعزیه و یا نخل گردانی که این خود یک رویداد محسوب می شود و باعث ورود تعداد زیادی گردشگر در زمان خاصی از سال خواهد شد. در نمایشنامه ها هم از داستان های تاریخی، اسطوره ها و افسانه های ملی می شود استفاده کرد، در این صورت گردشگران با روایت های گوناگون آن کشور و سرزمین در مورد مسائل مختلف آشنا می شوند و یا بازخوانی نمایشنامه های قدیمی و تاریخی که بازگوکننده حال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و اقتصادی همان دوران است در نهایت کمک به حفظ این میراث فرهنگی ناملموس خواهد کرد. بنابراین؛ می بینیم که گردشگری هم، باعث رونق و حمایت از تئاتر و نمایش های سنتی و آیینی خواهد شد.
یکی از تمرین های تئاتر، تمرین مداوم نوشتن است. نوشتن باعث درمان می شود که از آن می توانیم به عنوان نوشتن – درمانی یاد کنیم که در حال حاضر در ایران هم انجام می شود و بسیاری از طریق نوشتن شروع به قدم برداشتن در راه درمان خودشان کرده اند. علاوه بر این، یکی از فعالیت های جالب می تواند سفرنامه نویسی باشد که در نهایت تبدیل به یک نمایشنامه شود و به مرحله اجرا و نمایش برسد. در این صورت، هم فرد سفرنامه نویس و هم مسیرها و جاذبه ها معرفی می شود، هم فرهنگ سفرنامه نویسی رواج پیدا می کند و هم تجربه های مسافر بازگو می شود.
واژه های گردشگری تئاتر و گردشگر تئاتر سال هاست که در دنیا مطرح شده و حتی تورهایی برای این موضوع برگزار می شود و روز به روز هم در حال گسترش است و علاقه مندان خاص خود را پیدا کرده. افرادی هم هستند که از لحاظ تئوری و نظری مشغول مطالعه این شاخه از گردشگری می باشند و مقاله ها و پایان نامه هایی هم در این ارتباط نوشته شده است.
با توجه به نکته هایی که مطرح شد می بینیم که حوزه تئاتر و نمایش و حوزه گردشگری به صورت متقابل می توانند به هم کمک کنند و باعث گسترش و رونق هر چه بیشترشان شوند و از این جهت ضرورت دارد ارتباط نزدیک تری میان این دو حوزه برقرار شود.
نویسنده: ریحانه جمالی هنجنی
متولد 1362
لیسانس جغرافیای طبیعی
فوق لیسانس جغرافیا و برنامهریزی توریسم
مدرس گردشگری و هتلداری
طراح دورهی ملی راهنمای تخصصی گردشگری کودک
طراح طرح ملی همیار گردشگر
تسهیلگر
مؤلف کتاب «فنون کاربردی راهنمایی در موزه»
