گردشگری کودک با رویکرد پایداری

قسمت اول

قبل از این که در مورد کودک و گردشگری کودک و اهمیت آن و تمام مسائل مرتبط به آن طرح موضوع کنیم ابتدا باید در مورد زمینه­ ها و فرصت ­ها و تهدیدهای گردشگری کودک و به صورت اختصار خود کودک بنویسیم.

مفهوم پایداری و توسعه­ ی پایدار یعنی هم مراقبت و هم استفاده ­ی منطقی از منابع. این روند موجب حفظ منابع و در نهایت دسترسی نسل آینده به آن خواهد شد. به­ طور کلی، اصول توسعه­ ی پایدار سه اصول اساسی دارد؛ عدالت اجتماعی و اقتصادی، مشارکت در تصمیم­ گیری و اجرا و گسترش آگاهی که در همه­ ی ابعاد و سطوح جامعه باید اتفاق بیفتد. در واقع، توسعه­ ی پایدار یک بازی برد-برد چه برای انسان حاضر، چه نسل آینده و چه منابع طبیعی خواهد بود. به مرور زمان همین مقوله­ ی توسعه­ ی پایدار به گردشگری هم راه پیدا کرد و موضوع گردشگری پایدار در دنیا مطرح شد.

خب، سؤالی که در این­جا مطرح می­ شود این است که چه می ­شود در برخی از جوامع توسعه ­ی پایدار اتفاق نمی ­افتد و یا جوامع به سمت توسعه ­ی پایدار و پایداری حرکت نمی­ کنند؟ و بالطبع هم خودشان و هم محیط­ شان آسیب می­ بیند که در بسیاری از مواقع غیر قابل جبران خواهد بود. جواب این سؤال شاید یک جمله­ ی ساده باشد، اما بسیار موضع مهم و تعیین­ کننده ای خواهد بود؛ نبود آگاهی و عدم آموزش درست در همه­ ی ابعاد و سطوح. واقعیت امر این است که علت اصلی عقب­ ماندگی همین مسئله­ ی نبود آگاهی در همه ­ی ابعاد و همه ­ی سطوح جامعه است؛ اما نگران نباشید. راهکاری وجود دارد که اگر جوامع به آن عمل کنند می­ توانیم بگوییم به سمت پایداری در حرکت خواهند بود. راهکار در پاسخی بود که مطرح کردیم و آن هم گسترش آگاهی در جامعه (مردم، سازمان­ها و دولت) است.

زمانی که آگاهی و شناخت در جامعه گسترش پیدا می­ کند هم­زمان باعث دو اتفاق بزرگ خواهد شد؛ یکی رنج و لذت توأمان به وجود می­ آورد؛ یعنی این آگاهی باعث می­شود در عین حال که لذت می­ بریم و می­ دانیم که جریان چیست از کمبودها، عدم مدیریت­ و نابود شدن منابع هم رنج ببریم و هم این که این آگاهی باعث به وجود آمدن مسئولیت و تعهدی در فرد می­ شود که در نهایت ممکن است دست به عمل زده شود؛

یعنی این­که فرد شروع به آموزش اطرافیان کند، یا کمپین تشکیل دهد و یا هر اقدام عملی دیگری که به گسترش این آگاهی می ­کند. به عنوان مثال؛ چشمه­ های باداب­سورت در حال تخریب شدن هستند و ما به عنوان یک بازدیدکننده ­ای که اطلاعاتی در زمینه­ ی زمین­ شناسی داریم و ابعاد زیبایی طبیعی را هم می­ شناسیم موقع بازدید از چشمه­ ی باداب­سورت بسیار لذت می­ بریم، اما زمانی که می­ بینیم زباله­­ های بسیاری ریخته شده و یا ماشین­ هایی که روی چشمه می­ آیند باعث تخریب محیط می شوند، به دلیل عقبه­ ی آگاهی که داریم ناراحت می­ شویم و حتی ممکن است مقایسه کنیم که کشور ترکیه با چشمه ­های پاموکاله ­ی خود چه رفتاری می­ کند، چه قوانینی گذاشته است و گردشگران را مجبور به چه نوع حفاظتی می­ کند بیشتر رنج خواهیم برد.

بنابراین؛ درست­ ترین و مهم ­ترین کاری که باید برای بشر انجام دهیم گسترش آگاهی و شناخت در تمام ابعاد جامعه هست تا این که بتوانیم انسان­های آگاه پرورش دهیم؛ انسان­ هایی که حفاظت از محیط را درک کرده ­اند و به سطح احترام انسانی و محیطی رسیده­ اند. برای رسیدن به این مرحله که بتوانیم انسان­های حفاظت­ گر میراث طبیعی و فرهنگی پرورش دهیم راهکارها و مراحلی وجود دارد؛ اولین مرحله فراهم کردن زمینه برای شناخت میراث طبیعی و فرهنگی و به ­طور کل میراث بشری است. دومین مرحله بعد از شناخت، دوست داشتن میراث هست و سومین مرحله حفاظت از میراث خواهد بود. بدین معنی که ما انسان­ها میراثی را حفظ می ­کنیم که دوست­ش داشته باشیم و میراثی را دوست خواهیم داشت که آن را خوب بشناسیم.

به­ طور کلی، میراث بشری به دو دسته تقسیم می­ شود: میراثی که از طبیعت به ما رسیده که در ایجاد آن دخالتی نداشتیم، اما آن را بسیار تغییر داده ­ایم و میراث فرهنگی که تماماً ساخته و پرداخته­ ی انسان است و البته که با توجه به محیط به وجود آمده. باید گفته شود که این دو نوع میراث نسبت به هم برتری ندارند و به موازات هم باید حفظ شوند مانند دو کفه ­ی ترازو که باید هم وزن باشند. پس، مهم است که مردمان یک جامعه­ ای نسبت به میراث فرهنگی و طبیعی خود آگاهی داشته باشند و حتی این حق را دارند.

در این بین، کودکان و نوجوانان بسیار نقش مهمی ایفا می­ کنند چون قرار است که آینده به آن­ها سپرده شود. یکی از وظایف ما به عنوان بزرگسال این است که سعی کنیم هم خودمان آگاه شویم و هم منابع را حفظ کنیم تا برای نسل آینده بماند و مهم­تر این است که زمینه را برای کودکان و نوجوانان خودمان فراهم کنیم تا بتوانند برخلاف ما تجربه­ ی آگاه شدن را در این سنین بچشند. پس، هدف اصلی ما تربیت و پرورش کودکان آگاه، مسئول و حافظ میراث خواهد بود. اگر این اتفاق بیفتد که می­توانیم بگوییم فکری برای کودکان این سرزمین کرده ­ایم و آینده ­ی روشنی برای ایران و کودکانش می­ خواهیم. ادامه در مطلب بعد…

 

نویسنده: ریحانه جمالی هنجنی

متولد 1362

لیسانس جغرافیای طبیعی

فوق لیسانس جغرافیا و برنامه­ ریزی توریسم

مدرس گردشگری و هتلداری

طراح دوره­ی ملی راهنمای تخصصی گردشگری کودک

طراح طرح ملی همیار گردشگر

تسهیلگر

مؤلف کتاب «فنون کاربردی راهنمایی در موزه»